Bošnjački pioniri na američkom zapadu

BOŠNJAČKI PIONIRI NA AMERIČKOM ZAPADU

I oni prvi – uvijek prvi (Kur’an, 56:10)

Mahir Dizdar

Ne zna se tačno kada su prvi Bošnjaci došli na tlo Amerike, ali većina prvih doseljenika-pionira dolazila je „trbuhom za kruhom“ krajem 19. i početkom 20. vijeka.^[1] Već 1906. godine Bošnjaci Čikaga organizuju i prvo udruženje – Muslimansko podpomagajuće društvo „Džemijetul Hajrije“ (Jamaat al-Khayriyya), a kasnije ogranici tog udrženja su osnovani u Los Anđelesu (5. januara, 1908.), Gary u Indijani (17. decembar 1913.), Wilpenu u Pensilvaniji (15. juni 1915.), te Butte, Montana (13. februar 1915.).^[2]

Džemijetul Hajrije je ujedno i prvo muslimansko udruženje osnovano na području Amerike.^[3] Iz njega će kasnije izrasti i druge organizacije, a jedna od najznačajnihih organizacija je zasigurno i Islamska zajednica Bošnjaka Sjeverne Amerike (IZBSA). Vrijedi napomenuti i da je prvi udžbenik za učenje djece u mektebima na prostoru Sjeverne Amerike, “Survey of Islamic Doctrine”, napisao i izdao Ćamil-ef. Avdić 1980. godine.

Većina bošnjačkih doseljenika iz tog vremena je bila sa područja Hercegovine i Krajine, a dolazili su uglavnom kako bi zaradili nešto novca, te se vratili u domovinu. Ipak, mnogi su umrli mladi i kao samci o čemu govore groblja u Čikagu i Butte, Montani. ^[4] Oni koji su ostali ženili su se i miješali sa drugim etničkim grupama zbog nedostatka Bošnjakinja. Ipak, čak i sa ove vremenske distance se vidi briga tih prvih Bošnjaka na prostoru Amerike o organizovanju i uzajamnom pomaganju.

Bošnjaci na području Montane, tj. grada Butte, su uglavnom radili u rudnicima bakra, dok je nekolicina radila i druge poslove, tj. u sječenju šume po Washingtonu i Oregonu, kao i na postavljanju pruge širom američkog zapada. Neki su imali i svoje rančeve kao što je slučaj sa Asimom Resulovićem koji je imao ranč u Sheridanu, Montana, nekih 56 milja jugoistočno od Butte.

Na jednom od najstarijih grobalja u Butte, Mountain View Cemetery, ukopani su i bošnjački pioniri. Dio groblja na kom su ukopani lokalno stanovištvo zove „Turkish lot“, tj. turski dio groblja jer je većina Bošnjaka tog vremena nosila fes, pa je to bio i razlog što se taj dio groblja nazvao tim imenom.

Prije nego pređemo na pregled informacija do kojih je autor došao, jedna mala napomena. I pored najbolje volje i napora autor ovog rada nije u mogućnosti garantovati tačnost svih informacija. Prije svega, to je zbog šturih i često netačnih informacija iz tog vremena. Na primjer, datum smrti većine umrlih je upisan 4 godine ranije u knjige umrlih koje vodi Mountain View Cemetery, dok drugi izvori kao što su smrtni listovi i datumi urezani na nadgrobnim spomenicima govore nešto drugo. Također, većina tih prvih pionira je koristila neku verziju amerikanizovanog imena tako da se često vode pod različitim imenima u dokumentima do kojih se moglo doći.

Svoj smiraj na Mountain View Cemetery, blok 19, pronašli su:

Hasan Čekro, rudar, porijeklom iz Stolca. U Ameriku došao 18. marta 1906. godine, a 1918. godine preminuo od španske gripe u 34. godini života. Nastanjen je bio na 733 North Main Street, Butte, MT. Grob se nalazi na Block 19, Section 3, Lot 6, Grave 1. Grob nije obilježen.

Smrtni list Hasana Čekre

Rašid Ovčina, rudar, 30. godina, ukopan 8. jula 1920. godine. Porijeklom iz Zaloma, u Hercegovini. Grob se nalazi na Block 19, Section 3, Lot 20, Grave 6. Grob nije obilježen.

Mušan Avdić, rudar, porijeklom iz Bileće, u Ameriku došao 1906. godine. Preminuo 23. augusta 1922. godine u 38. godini života. Ukopan na Mountain View Cemetery. Mezar je ograđen a podignut je i lijep mermerni nišan sa natpisom: „MUSLIMAN RAHMTLI MUŠAN AVDIĆ UMRO AUG 23. 1922 STAR 38 GODINA RODJEN U HERCEGOVINA“.

Nišan na mezaru Mušana Avdića

Na poleđini Mušanovog nišana urezan je i tarih, ispisan arebicom, koji glasi: „Merhum, Mušan Avdić, tarih (o) smrti, 23. august 1922, pred njegovu dušu proučite fatihu.“

Halid Berhamović, porijeklom iz Trebinja. Sa 20 godina došao u Ameriku. Koristio se imenom Alex. Preminuo u 41. godini života, a na Mountain View Cemetery ukopan 21. aprila 1928. godine. Grob se nalazi na Block 19, Section 3, Lot 2, Grave 9. Grob nije obilježen.

Ahmo Bašić, rudar, porijeklom iz Gacka, u Ameriku došao 1907. godine. Preminuo 3. maja 1929. godine u 39. godini života u Spokane, Washington. Jedan je od osnivača Džemijetul Hajrije u Butte, Montana. Na Mountain View Cemetery ukopan 5. maja 1929. godine. Na grobu je lijep spomenik/nišan sa natpisom:

“AHMO BASICH

DIED MAY 3, 1929

AGE 39 YEARS”

Nadgrobni spomenik Ahma Bašića

Na spomeniku, ispod polumjeseca i osmokrake zvijezde urezano je ime organizacije Džemijetul Hajrije. Grob se nalazi na Block 19, Section 3, Lot 2, Grave 2.

Mušan Ovčina, rudar, preminuo u gradiću Wallace, Idaho, 26. marta 1929. godine u 38. godini života. Obavješteni je Sabit Ovčina sa adresom stanovanja u Spokane, Washington. Mušan Ovčina ukopan je na Mountain View Cemetery 29. Marta 1929. godine. Grob se nalazi na Block 19, Section 3, Lot 13, Grave 2. Grob nije obilježen.

Smrtni list Mušana Ovčine

Omer Ovčina, umro 8. januara 1933. godine u 57. godini života u Butte, Montana. Ukopan je 11. januara 1933. godine na Mountain View Cemetery. Grob se nalazi na Block 19, Section 3, Lot 20, Grave 5. Grob nije obilježen.

Derviš Hujdur, rudar, poginuo u rudničkoj nesreći 5. jula 1935. godine radeći za Mountain Con rudnik. Njegovo ime je urezano na zidu palih rudara koji se nalazi u Svjetskom muzeju rudarstva (World Museum of Mining) u Butte, Montana. Nakon Dervišove smrti otvorena je istraga kojoj je predsjedavao Mike Duff, mrtvozvornik (coroner), a koju je saslušalo 9 članova porote. Istraga je traja dva dana, tj. 9. i 10. jula 1935. godine i prema zapisniku Derviš je poginuo oko 1:15 poslije podne 6. jula 1935. godine jer se jedan dio/krak rudnika urušio.

Zaključak porote nakon istrage o smrti Derviša Hujdura

O Derviševoj smrti pisao je i Montana Standard na 5. strani izdanja od 6. jula 1935. godine.[5]Iz članka vidimo da je Derviš imao brata i majku koji su živjeli u domovini. Također, iz smrtnog lista možemo vidjeti da je tokom nesreće Derviš zadobio više internih povreda, i to: zdrobljena prsa, više polomljenih rebara, i unutarnje krvarenje od čega je i preminuo.

The Montana Standard, 6. Juli 1935. godine

Smrtni list Derviša Hujdura

Dervišev grob se nalazi na Block 19, Section 3, Lot 10, Grave 1. Grob nije obilježen.

Zapisnik istrage o smrti Derviša Hujdura od 75 stranica možete pročitati ovdje:

https://drive.google.com/open?id=1WG9zT-L6mkP2Mt4fgCv6BslyAyGhTWsI

Asim Resulović, rudar i farmer, rođen 9. novembra 1888. godine. Porijeklom iz Trebinja u Ameriku je došao 5. novembra 1904. godine kao sedamnaestogodišnjak. Jedan je od utemeljitelja Džemijetul Hajrije u Butte. Pri dolasku u Butte svoje ime je amerikanizirao te uzeo Alex Russel.^[6] U 25. godini vjenčao se sa Selmom koja je rođena u Central City u Koloradu. Imali su dvoje djece, sina i kćerku. Sinu je bilo ime Bajram (Byron Russel) i rođen je 21. augusta, 1914. godine, dok se kćerka udala za izvjesnog Aleca Scapuzzija iz Kalifornije. Asim je posjedvao farmu u Laurinu, Montana, a kasnije i ranč u Sheridanu, Montana.^[7]

Oglas objavljen u The Bute Miner 15. maja 1924. godine u kojem Asim Resulović prodaje livadu/pašnjak u Laurin, Montana.

Asima nalazimo na i na registraciji za obavezno učešće u američkoj vojsci i to 13. juna 1917. godine u Montani. Na registarskoj kartici piše da je rođen u Trebinju, Hercegovina, Austrija, te da ima ženu i djete.

Registracija za vojnu službu Asima Resulovića

Interesatno za Asima je to što je dva puta dobio odbijenicu za američko državljanstvo. Prvi put jer jedan od njegovih svjedoka nije bio državljanin Amerike, a drugi put jer je Asim porijeklom bio „iz Austrije“, a u tom periodu je trajao Prvi svjetski rat. Na tu odluku se Asim žalio, a sud je presudio u njegovu korist nakon čega je dobio američko državljanstvo. The Butte Miner je to tome objavio članak pod naslovom Austrians not barred from U.S. Citizenship (Austrijancima nije zabranjeno američko državljanstvo) u kojem se navodi odluka sudije George Bourquina da državljani Austrije mogu postati američki državljani jer Amerika nije u direktnom ratu sa Austrijom, iako Austrija podržava Njemačku.^[8]

Vjenčani list Asima (Alexa) i Selme

Rodni list Byrama Resulovića, tj. Byrona Russela

Džemijetul Hajrije se spominje u kratkom tekstu koji je povodom smrti Asima Resulovića objavio The Montana Standard 25. septembra 1937. godine.^[9] U tekstu se spominje da je organizacija Dzemiyetul Hajriye napravila impresivnu sahranu (dženazu) dok su nosioci kovčega bili Thro Ovcina (Ibro Ovčina), Ramo Utlic (Utlić) Muharem Adich (Avdić), Halil Bijedic (Bijedić), Halil Vladavich (Vladović), i Abid Avdich (Avdić). Istog dana Asimova djeca sa supružnicima objavili su kratku zahvalnicu svima koji su pomogli tokom smrti i zadnjeg ispraćaja njihovog oca, te opet spominju Džemijetul Hajrije.^[10] Prelistavajući štampu i drugu dokumentaciju iz tog vremena možemo primjetiti veliki broj nepravilnosti pri pisanju/štampanju imena osoba sa područja Balkana, kao što je slučaj i sa ovim navedenim tekstom.

Tekst o smrti Asima Resulovića objavljen u The Montana Standard kao i zahvalnica koju su njegova djeca sa supružnicima objavili istog dana u The Montana Standard

Na Asimovom grobu nalazi se lijepa nadgrobna ploča sa inskripcijom M.U.P.D. DŽ. H., tj. Muslimansko udruženje potpomagajuće društvo Džemijetul Hajrije.

Halil Bijedić, porijeklom od Trebinja u Ameriku došao 1906. godine. Jedan od osnivača Džemijetul Hajrije u Butte, Montana. Umro 13. oktobra 1938. godine, a ukopan na Mountain View Cemetery 18. oktobra 1938. godine. Na Halilovom mezaru nalazi se nadgrobna ploča sa istom inskripcijom kao kod Asima Resulovića, tj. M.U.P.D DŽ. H. Ploča je urađena u istom stilu sa istom inskripcijom.

Nadgrobna ploča na grobu Halila Bijedića u Butte, Montana

Ibrahim (Abraham) Burek, rodom iz Trebinja, sin Mahmuta Bureka. Koristio je i druga imena, tj. John Burek ili Abraham Burek. Rođen 1885. godine, umro 29. oktobra, 1944. godine nakon nesreće u rudniku koja se desila dan ranije, tj. 28. oktobra 1944. godine. Ibrahim je nastrado radeći za Mountain Con rudnik – isti rudnik u kojem je poginuo Derviš Hujdur 1935. godine. Njegovo ime nalazi se na memorijalnom zidu palih rudara u Svjetskom muzeju rudarstva u Butte, Montana.

Prema istrazi koja je sprovedena nakon Ibrahimove smrti nastradao je 28. oktobra 1944. godine nakon što ga je udario voz koji iz rudnika izvozi rudu. Ibrahim je preminuo 29. oktobra 1944. godine u St. James bolnici u Butte, Montana od posljedica udara, polomljenih kostiju i unutarnjeg krvarenja.

The Montana Standard objavio je par članaka povodom Ibrahimove smrti. U članku objavljenom 2. novembra 1944. godine navodi se da je Ibrahimova smrt bila „neizbježna“ tako da je izbjegnuto da se bilo ko okrivi za ovu nesreću. ^[11] U članku od 30 oktobra, 1944. godine spominje se izvjesni Mujko Soloman (prezime vjerovatno pogrešno napisano) kao jedini rođak koji je ostao iza Ibrahima i koji živi u Kaliforniji.^[12]

Izvještaj o Ibrahimovoj „neizbježnoj“ pogibiji koji je prikačen uz njegov smrtni list

Ibrahimov grob se nalazi na Block 19, Section 3, Lot 2, Grave 28. Na nadgrobnoj ploči iznad imena i prezimena urezani su polumjesec i zvijeda.

Nadgrobna ploča Ibrahima Bureka u Butte, Montana

Mountain Con rudnik u kojem su poginuli Derviš Hujdur i Ibrahim Burek

Smrtni list Ibrahima (John) Bureka

Članak o smrti Ibrahima Bureka u The Montana Standard od 30. oktobra 1944. godine

The Montana Standard je objavio još jedan članak povodom zadnjeg ispraćaja Ibrahima Bureka i to 3. novembra 1944. godine. ^[13] U članku se spominje Joe Avdich kao jedan od nosilaca kovčega.

Sabit Ovčina, rođen 20. septembra 1888. godine, a umro 29. septembra 1947. godine u Spokane, Washington u 59. godini života. Na Mountain View Cemetery ukopan 6. oktobra 1947. godine. Sabita nalazimo na Selective Service registraciji u Spokane, Washington 1942. godine. Iako njegova Selective Service registracija navodi godinu rođenja kao 1888., na nadgrobnoj ploči piše da je rođen 1886. godine.

Selective Service registracija Sabita Ovčine.

Nadgrobna ploča Sabita Ovčine na Mountain View Cemetery

Salko Nišić, rođen 1888. godine u Hercegovini. Umro 1960. godine. Njegov grob nema nadgorbni spomenik/ploču ali ima marker na kojem piše „Salko Nisich 1888 – 1960“. U knjigama koje vodi osoblje Mountain View Cemetery kao datum smrti se navodi 26. januar 1956. godine, a datum ukopa 28. januar 1956. godine. Vjerovatno je greška u prepisivanju iz starih knjiga u novi softwerski program. Salkov grob nalazi se na Block 19, Section 3, Lot 20, Marker 14.

Marker na grobu Salka Nišića

Ulaz na Mountain View Cemetery u Butte, Montana

Dio groblja u kojem su ukopani bošnjački pioniri

Jedan od starih rudnika u Butte, Montana

Ulaz u Svjetski Muzej Rudarstva u Butte, Montana

Memorijalni centar – zid palim rudarima u Svjetskom Muzeju Rudarstva u Butte, MontanaImena Ibrahima (John) Bureka i Derviša Hujdura uklesana na memorijalnom zidu u Svjetskom Muzeju Rudarstva u Butte, Montana

Imena Ibrahima (John) Bureka i Derviša Hujdura uklesana na memorijalnom zidu u Svjetskom Muzeju Rudarstva u Butte, Montana

---